Digitale en technologische soevereiniteit: position statement Platformcollectief
Technologie maakt een belangrijk deel uit van ons leven. Daarmee groeit de wens om hier meer controle op uit te oefenen: soevereiniteit. Maar wat wordt precies bedoeld met (digitale en technologische) soevereiniteit? Het NLdigital Platformcollectief schreef hier een position statement over:
Fundamentele rol platforms in digitalisering Nederland en Europa
Digitalisering maakt een steeds groter deel uit van onze maatschappij en economie. Tijdens de COVID-19-pandemie maakt digitalisering het bijvoorbeeld mogelijk dat veel mensen thuis kunnen werken en lessen digitaal kunnen volgen. De crisis heeft ons allemaal meer dan ooit blootgesteld aan de kansen en uitdagingen die gepaard gaan met digitalisering. Het effectief gebruikmaken van technologie draagt direct bij aan het oplossen en verbeteren van belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Ook kan het gebruik van data en technologie zorgen voor duurzame, veilige en innovatieve oplossingen in een data-gedreven economie en samenleving. Hier profiteren consumenten, private en publieke organisaties inmiddels enorm van. Ook gaat veel van de technologische innovatie van bedrijven gepaard met het bijdragen aan de EU Digital Single Market approach.
Connecterra is een Nederlands technologiebedrijf dat gebruikt maakt van TensorFlow, de open-source tool voor machine learning van Google. Dit wordt gebruikt om te begrijpen hoe bewegingen en gedrag van vee, vastgelegd via een sensor, verband houden met de melkproductie. De klanten van Connecterra hebben dankzij deze inzichten een productiestijging van 30% gezien.
In de Nederlandse samenleving groeit de kennis over digitalisering en data snel en er wordt volop gediscussieerd over wensen en grenzen. Data speelt inmiddels een essentiële rol in onze digitale economie. Een dergelijke versnelling en vernieuwing brengt uiteraard ook vragen en uitdagingen met zich mee. Het is dan ook logisch dat ook de politiek, op nationaal en internationaal niveau, hierover steeds vaker in debat gaat. Dit debat is van groot belang, zodat digitale platformen optimaal kunnen blijven bijdragen aan de Nederlandse economie en kwaliteit van leven.
Pragmatische blik op digitale en technologische soevereiniteit
Vanzelfsprekend groeit de wens om meer controle uit te kunnen oefenen op de technologie die zo’n belangrijk deel van ons leven uitmaakt: soeverein kunnen opereren. Er is op zowel nationaal als Europees niveau helaas nog geen duidelijke omschrijving van wat precies wordt bedoeld met (digitale en technologische) soevereiniteit. Vaak wordt het geassocieerd met territorialiteit; de plaats waar de infrastructuur die de gegevens opslaat, afkomstig uit de EU, zich bevindt. Cruciaal voor daadwerkelijke digitale en technologische soevereiniteit is zelfbeschikking. Maar wat zelfbeschikking betekent, is niet voor iedereen hetzelfde. Voor bedrijven zou zelfbeschikking betekenen dat ze zelf kunnen kiezen welke diensten of producten ze willen aanbieden en/of gebruiken en waar de gegevens onder hun controle (van persoonlijke aard of niet) worden verwerkt (ook buiten de EU). Voor burgers zou zelfbeschikking een andere betekenis hebben, namelijk de mogelijkheid om te beslissen wie hun persoonsgegevens verwerkt en voor welke doeleinden. Het zou erom gaan dat de Avg niet alleen specifieke regels oplegt om deze gegevens te beschermen, maar zorgt voor een gegevensbescherming met andere concurrerende belangen, ook wanneer persoonsgegevens toegankelijk zouden zijn of zouden worden overgedragen buiten de EU. Voor overheden zou zelfbeschikking betekenen dat ze de wettelijke mogelijkheid hebben om toegang te krijgen tot gegevens die essentieel zijn om hun missies van algemeen belang te waarborgen, passend bij een democratische samenleving. Met het vastleggen van waardes en verantwoordelijkheden, die moeten gelden wanneer je als bedrijf of gebruiker in een bepaald gebied wilt opereren, ben je als land of regio daadwerkelijk soeverein én waarborg je het gemeenschappelijk belang dat nodig is voor de broodnodige slagkracht in een mondiale (digitale) economie. Het is essentieel om tot duidelijke en breed geaccepteerde omschrijvingen te komen van die waardes en verantwoordelijkheden die voor burger, bedrijven en overheden daadwerkelijk belangrijk zijn. Zo voorkom je dat verkeerd gebruik van het concept soevereiniteit zal leiden tot het potentieel ondermijnen van de voordelen van de mondiale markt, internationale handel, internationale sociale interacties en bijbehorende investeringen. Het is in het belang van Europa om een duidelijke en breed geaccepteerde omschrijving te formuleren rondom soevereiniteit. Voor Nederland is het van groot belang hier een actieve rol in te spelen om zo de belangen van Nederland, als open internationaal georiënteerde economie te kunnen waarborgen. Als de omschrijving, visie en bijbehorende regels helder en goed afgestemd zijn, weten zowel platforms (denk aan cloud-, maar ook sociale media- of dienstverleningsplatforms), als hun gebruikers, klanten, afnemers en partners waar ze aan toe zijn en hoe hier goed en tijdig op geanticipeerd kan worden. Bij daadwerkelijke digitale en technologische soevereiniteit moet dus vooral de toekomstbestendigheid van Nederland en Europa centraal staan. De rol die platforms daarbij momenteel spelen en zullen blijven spelen is aanzienlijk. De onbetwistbare bijdrage die platforms leveren aan onze samenleving en economie, vereist ook betere kaders, niet alleen voor de platforms zelf, maar ook voor degenen die ze gebruiken. Dit om onbedoelde schade aan te pakken waar zowel platforms als gebruikers een rol te spelen hebben. Zo zijn de rollen van platforms ten opzichte van o.a. het functioneren van democratische processen, het vertrouwen van de burger in de overheid, de werking van de rechtstaat, de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van informatie, zaken die vastgelegd moeten worden. Ten aanzien van verantwoordelijkheden rond privacy, security en compliance is het voor platforms die waardevolle informatie opslaan, inclusief, maar niet beperkt tot informatie die die clouddiensten bieden of gebruiken, van belang om op een zo eenduidige, efficiënte en laagdrempelige manier te kunnen aantonen dat hun diensten betrouwbaar en veilig zijn. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door middel van certificeringen, praktijkcodes of gedragscodes, op voorwaarde dat regelgevende instanties en beleidsmakers deze instrumenten echt op een realistische en efficiënte manier op EU-niveau ondersteunen.
Door bouw en sloop ontstaat een van de grootste afvalstromen ter wereld. Elk jaar wordt meer dan 1,3 miljard ton bouwafval geproduceerd. Dit zal naar verwachting in 2025 zijn verdubbeld. Met behulp van Microsoft Azure heeft de Nederlandse non-profitorganisatie Madaster een technologieplatform ontwikkeld dat afval elimineert door materialen een identiteit te geven, zodat ze kunnen worden gerecycled, doorverkocht en hergebruikt ― waardoor duurzamere bouwbeslissingen worden gestimuleerd. Dit Nederlandse bedrijf is het eerste wereldwijde online register van materialen en producten dat in de gebouwde omgeving wordt toegepast.
Investeringen in kennis- en onderzoeksinfrastructuur om digitale – en technologische soevereiniteit te waarborgen
De EU is goed in het investeren in fundamenteel onderzoek, maar nog te weinig in het ondersteunen van innovatie. Deze financiering wordt te zeer uitgesmeerd en herverdeeld op basis van compromissen. Hierdoor is er onvoldoende plaats voor daadwerkelijke disruptie. Veel van de investeringen in R&D gebeuren op een losstaande manier van een strategisch perspectief en worden ook niet op een samenhangende en gecoördineerde manier gecombineerd met andere, versterkende, maatregelen. De verheldering van waardes en verantwoordelijkheden kan gecomplementeerd worden met Europese technologische soevereiniteit. Daartoe pleiten wij ervoor dat er in Europa voldoende geïnvesteerd wordt in R&D, talent en kapitaal, om (op lokaal niveau) te beschikken over de juiste kennis t.o.v. data en de ontwikkeling van nieuwe (sleutel) technologieën. Hierdoor zorgen we ervoor dat Europa een aantrekkelijke plek is en blijft om (nieuwe) technologie te ontwikkelen en het juiste talent te ontwikkelen, behouden en aan te trekken.
Samenwerking met aanbieders (ervaren spelers) om slagkracht te bewaren
Juist met de toenemende afhankelijkheid van informatiesystemen en de daarmee groeiende potentiële kansen en risico’s voor de samenleving, economie en democratie, is het van belang om krachten en kennis te bundelen. We moeten zien te voorkomen dat een (te) protectionistische aanpak leidt tot verslechterde (digitale) dienstverlening en keuzemogelijkheden voor het mkb, waardoor juist kleine spelers en burgers negatieve effecten zullen ervaren. Juist het mkb is gebaat bij toegang tot effectieve en efficiënte dienstverlening om zelf te kunnen (blijven) groeien. Onvoldoende samenwerking kan leiden tot het verliezen van buitenlandse investeringen, verslechterd concurrentievermogen ten opzichte van andere landen en productvervanging in plaats van innovatie. Dit ten koste van het bedrijfsleven en de consument. Om succesvol te kunnen innoveren, concurreren en op en verantwoorde manier veiligheidsrisico’s te kunnen aanpakken is het voor Nederlandse en Europese bedrijven een must om toegang te hebben tot het volledige scala aan digitale oplossingen op wereldwijde schaal en met concurrerende prijzen en state-of-the-art veiligheid. Omdat gegevensbescherming zo belangrijk is, moeten diensten daarbij voldoen aan de Avg, en ook lokale wetgeving inzake gegevensbescherming respecteren om ervoor te zorgen dat de Europese industrie echt wereldwijd concurrerend kan zijn. Samenwerking met bestaande, ervaren spelers draagt dus bij aan meer slagkracht en het vermogen voorop te blijven lopen. Dit is zeker voor Nederland, als relatief klein en handelsgericht land, van groot belang. En dit kan ook soeverein, mits individuele en gemeenschappelijke waarden en verantwoordelijkheden goed worden bepaald en vastgelegd.
Handreiking
Het maatschappelijk en economisch belang van digitale- en technologische soevereiniteit is groot en blijft toenemen. Platforms kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een sterk en toekomstbestendig Nederland en Europa. Slagkracht bewaren, gedurende deze tijden van crisis en daarna is daarbij essentieel. Het is goed dat de Nederlandse overheid zich eind maart 2021 heeft uitgesproken door middels van een non-paper met Spanje, waarin gepleit wordt voor een strategische autonomie met het behoud van een open economie. Het is noodzakelijker dan ooit om consensus te bereiken over de manier waarop de open strategische autonomie kan worden versterkt om van Europa een veerkrachtige, toekomstbestendige mondiale speler te maken. Wij roepen daarom de overheid op om actief het gesprek te (blijven) voeren met bestaande en opkomende platforms om tot gemeenschappelijke waardes en omschrijvingen te komen en de potentiële kansen en risico’s t.b.v. digitale- en technologische soevereiniteit te identificeren. Hierdoor waarborgen we goede samenwerkingsmogelijkheden tussen grote en kleine spelers, die recht doen en bijdragen aan de behoeften en wensen van burgers, bedrijven en overheden.
Over het collectief
Het Platformcollectief is een samenwerkingsverband van in Nederland gevestigde platformbedrijven, op initiatief van NLdigital. Het Platformcollectief wil meer helderheid bieden over hoe platforms werken en wat hun rol is in de Nederlandse economie.
Leden NLdigital Platformcollectief
Het laatste nieuws
‘Toezicht door de mens blijft altijd nodig’
NLdigital roept AP op om handreiking over scraping te schrappen en pleit voor duidelijkheid over het kunnen gebruiken van persoonsgegevens voor AI-modellen
CRA gepubliceerd: cybersecurity vereisten voor alle hard- en software
NLdigital pleit samen met partners voor heroverweging EU-aanpak online kindermisbruik
